حَضرَتِ آب

هو المصور

حادثه پلاسکو. این موضوع اصلی فیلمی است که قصد دارد احساسات ما را برای آن حادثه دردناک، دوباره برانگیزد و اگر ندانید که ساختمان پلاسکو در چهارراه استانبول تهران قرار داشته است، برای عنوان «چهاراه استانبول»، مطلقا هیچ ارتباطی با فیلم نمی توان یافت.

به دعوت یک دوست، دیشب فیلم «چهارراه استانبول» را دیدم. در یکی از سالنهای باغ کتاب تهران. واقعیت این است که فیلم ساختن برای حادثه ای که تنها کمی بیش از یکسال از آن گذشته است، کار جسورانه ای است و البته همانقدر که می تواند نقطه قوتی برای فیلمی باشد که خوب ساخته شود، "پاشنه آشیل" آن هم هست. حادثه ای که التهاب و هیجانات و فوران عمومی احساسات در طی آن ایام، هنوز در اذهان مردم جاری است، اگر بتواند به احساسات و هیجانات مخاطب در آن روزها نزدیک شود، به راحتی او را با خود همراه می کند و اگر در این امر موفق نشود، بیننده فیلم را به شدت پس خواهد زد.

فیلم "چهاراه استانبول" اما در برانگیختن هردو و ناگزیر از همراه کردن مخاطب با داستان خود به شدت ناتوان است. هرچند فیلم نسبتا خوش ریتم است و ریتم تند و اغلب مناسب حاکم بر فیلم و برخی تعلیق های نصفه و نیمه (و البته ضعیف و ناتمام)، کمی به همراه شدن تماشاگر کمک می کند. فیلم تلاش می کند هیجان موجود (در میان مردم و آتش نشان ها)، اضطراب و تشویش خانواده ها و حس و حال آنان را با ریتم تند خود به ما منتقل کند اما بازی ها اغلب آنقدر بی حس، یخ و تصنعی هستند (علی الخصوص در پس زمینه و در میان مردم عادی) که مطلقا نمی شود با این التهابات زوری و تعلیق های ناقص فیلم همراه شد و حتی مختصر غصه ای در درون شکل نمی گیرد چه رسد به اینکه او را با حادثه دیدگان همدرد و با داستان و کاراکترها درگیر و همراه کند. بلکه حتی می توان پا را فراتر گذاشت و گفت که به خاطر یکی از تم های اصلی، فیلم به ضد آنچه می خواسته بگوید تبدیل می شود و مخاطب نه تنها با در زیر آوار ماندگان به همدردی نمی رسد که آنها را ابله، سو استفاده چی و کلاه بردار هم می بیند که تلاش کرده اند از نمد این واقعه برای خود کلاهی دست و پا کنند.

فیلم در زمینه برانگیختن حس مخاطب مطلقا ناتمام و ابتر است. نه عشق، نه هیجان، نه اندوه، نه ترس و نه هیچکدام از عواطف انسانی اصلی موجود در فیلم، در بیننده حسی ایجاد نمی کند و بسیار ابتدایی تصویر می شود. تنها حسی که تا حدی در فیلم درست است، حس کاراکتر پدر با بازی مسعود کرامتی است که عصبانیت را و تا حدی اندوه و افسوس را منتقل می کند.

بازی ها در فیلم اصلا خوب نیست و فقط بازی "مسعود کرامتی" است که تا حدودی خوب است و به نظر من به درستی می تواند کاندید دریافت سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد باشد. درباره "سحر دولتشاهی" باید گفت که لابد سیمرغ را به نقش او در فیلم دیگرش داده اند و الا در این فیلم که خوب نیست و من نمی دانم روی چه حسابی برای این نقش هم کاندید بهترین بازیگر نقش مکمل شده است. در یکی از مهمترین صحنه های فیلم که قرار است احساس مخاطب را برانگیزد، او رفته است به یک ایستگاه آتش نشانی تا با آتش نشانان همدردی کند. اما انگار آن کسی که رفته است به ایستگاه، "خود سحر دولتشاهی" است، یک سلیبریتی که برای پز روشنفکری رفته به ایستگاه تا گلی نثار آتش نشانان فقید کند و نه نقشش در فیلم! به قدری این صحنه بی حس و مصنوعی است که یادآوری آن هم اذیتم می کند. شخصیت اول زن فیلم هم فقط در چند سکانس خوب است. نهایتا ٢٠ دقیقه اول فیلم؛ و بعد از آن افت فاحشی می کند که بخشی از آن ناشی از فیلمنامه ابتدایی فیلم است و بخشی ناشی از بازی بد او. به هر حال به گمان من شایسته کاندیداتوری برای نقش اول زن نبود. به هیچ وجه.

فیلمنامه افتضاح است. فاقد منطق درست روایی و حتی زمانی. پر است (خصوصا در ٤٠ / ٥٠ دقیقه آخر) از دیالوگهای شعاری که نه در قصه جایی دارد و نه در حد و اندازه کاراکترهای فیلم هستند. انگار که فیلمساز، چند دقیقه یکبار، بلندگوی معروف کارگردان ها را دست می گیرد و به مثابه یک پیام بازرگانی، از زبان یکی از بازیگرها، شعاری را بیان می کند! اصلا می شد اغلب این شعارها را از فیلم درآورد و چند دقیقه یکبار زیر نویس کرد. هیچ مشکلی برای فیلم پیش نمی آمد بلکه کار بهتری هم از آب درمیامد! شخصیت پردازی و قصه پردازی بسیار ضعیف و خارج از انتظار است. هیچ شخصیتی در فیلم شکل نمی گیرد و ماندگار نمی شود. شاید اگر فیلمنامه می توانست کمی قصه را درست تر روایت کند و آدم ها را درست تر و منطقی تر حول نقطه کانونی فیلم (ساختمان پلاسکو) جمع کند، ضعف های فیلم اینقدر عمیق به چشم نمی آمد. لااقل به چشم یک مخاطب آماتور -مثل من- که هنوز درست و دقیق فیلم دیدن را نیاموخته و نمی داند.

آن چیزی که به چشم من، بیش از هر چیزی در این فیلم خارق العاده و شگفت انگیز آمد، طراحی صحنه (جلوه های بصری؟) بود. طراحی صحنه به گونه ای اجرا شده بود که اگر موضوع فیلم نبود مطمئن می شدم که فیلم قبل از آتش سوزی و تخریب پلاسکو فیلمبرداری شده است. با طراحی صحنه خیلی خوبی مواجه شدم. نمی دانم چقدر از این طراحی مرهون کامپیوتر بوده و چقدر طبیعی کار شده است.

ضمنا فیلم پر از بد دهنی، مزخرف گویی و شوخی های بد است و این برای من بسیار آزار دهنده بود. گمان نمی کنم این حجم از بد دهنی در میان عموم مردم رواج داشته باشد. خصوصا اینکه بچه ها هم همراهمان بودند و این بر آزار دهنده بودن دیالوگها می افزود.

:::

پ. ن١: در خیلی از قسمت های فیلم بچه به بغل بودم و دو سه باری هم بیرون رفتم. لذا ممکن است برخی قسمت هایی از این جملات از اساس نادرست باشد.

پ.ن٢: همه این تحلیل ها از ذهن کسی است که نه سینما را خوب می شناسد و نه منتقدی حرفه ای است. لذا هیچ ادعایی وجود ندارد و صرفا یک اظهار نظر آماتوری است. حتی نرسیدم که نظرات منتقدان را درباره این فیلم بخوانم و نظرات خودم را بسنجم. اینها صرفا تراوشات ذهن یک شخص کم سواد اما علاقه مند است.

پ.ن٣: فیلم دیدن در سینماهای قدیمی و سنتی، حس و حال به مراتب بهتری دارد از فیلم دیدن در یکی از سالنهای مدرن، تمیز و باکلاس باغ کتاب تهران که پرده اش توان مقهور کردن و بلعیدن مخاطب را ندارد و فضا علیرغم راحتی، احساس فیلم دیدن در میان جمعی از مردم و تماشاگران را به غلیان در نمی آورد. فیلم دیدن و سینما رفتن دو مقوله متفاوتند و عمده تفاوت آنها در توان مقهور کردن پرده و حضور در میان جمعی از مردم و فیلم دیدن جمعی است که طراح مدرنیست ما (به باور من) هر دو را از مخاطب خود گرفته است و الا فیلم را در همین لپ تاب و تبلت هم می توان دید. نهایتا در این سینماهای خانگی. طراحی سینما باید طوری باشد که آدم را درون خودش بکشد.

البته باغ کتاب با آن طراحی متفاوت و زیبا، یکی از دلپذیرترین و مدرن ترین مکانهای عمومی تهران است که می شناسم و از همان هفته اول افتتاح مطمئن بودم که به زودی تبدیل به یکی از پاتوق های اصلی قرارهای دوستانه خواهد شد. بسیار محوطه آرام و نشاط بخشی طرحریزی شده است.